در نود و هشتمین نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی فعالان اقتصادی از مشکلات صنعت دام و طیور و نهاده‌های دامی گفتند؛ دبیرخانه این شورا در سه سرفصل تامین ارز، اصلاح ساختار توزیع و پرهیز از سیاستگذاری دستوری، پیشنهادهایی را برای رفع مشکلات صنایع دام و طیور مطرح ساخت.
تأمین و توزیع نهاده‌های دامی و تولید خوراک دام و طیور در کشور موضوع نود و هشتمین نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی بود.
فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس شورا در ابتدای این نشست گزارشی از جلسه چهارشنبه هفته گذشته هیئت دولت و خبر داد که با توجه به میزان موجودی کالاهای اساسی، مواد اولیه و کالاهای مورد نیاز خط تولید در گمرکات، تصمیم دولت این بوده که فرآیند ترخیص کالاها از گمرکات تسهیل شود.
او افزود: روز شنبه معاون اول رئیس‌جمهور به‌اتفاق وزرا، رئیس‌کل بانک مرکزی و رئیس‌کل گمرک از بندر شهید رجایی بازدید کردند و در پی آن تصمیماتی اتخاذ نمودند که شرایط ترخیص کالا تسریع شود و افزود این تصمیمات شامل شامل کالاهای اساسی و کالاهای مورد نیاز خط تولید که عملیات آن تا قبل از پنجم مهر انجام شده است و متوجه آینده نیست؛ همچنین کالاهای گروه چهار را شامل نمی شود.
دژپسند گفت: دولت در مورد جلوگیری از تحریک تقاضای ارز اتفاق‌نظر دارد و لذا در خصوص تصمیم‌گیری ترخیص کالا از مناطق آزاد نیز در دولت باید تصمیم‌گیری شود.
ترخیص کالا از مناطق آزاد باعث تحریک تقاضای ارزی می‌شود
محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی و عضو شورا در طرح مسائل و مشکلات روز که پیش از دستور این نشست بود اظهار کرد که موضوع ترخیص کالاها از مناطق آزاد به‌ویژه مناطق آزادی که تفکیک آن از سرزمین اصلی میسر نیست، تحریک‌کننده تقاضای ارزی و نگران‌کننده است و افزود گزارشی را دریافت کردیم که معاونت حقوقی رئیس‌جمهور پیگیر ترخیص کالاهایی است که از خروجی مناطق آزاد آمده است.
پورابراهیمی همچنین خواستار این شد که دستورکار ویژه‌ای برای طرح در شورای گفتگو تهیه گردد که در خصوص سیاست‌های ارزی، صادرات و موضوعات مرتبط با صدور و تمدید کارت بازرگانی بحث شود.
وی ادامه داد: برای بهره‌مندی صادرکنندگان از تسهیلات سرمایه در گردش مقرر شد که صادرکنندگان از طریق سامانه سپیدار اقدام کنند، اما با مشکلاتی که در این سامانه و مشکلات مرتبط با تصمیمات اخیر مربوط به حوزه صادرات وجود داشت تنها سه تا پنج درصد از صادرکنندگان توانستند از این سامانه استفاده کنند ضمن اینکه برای صادرات بعدی خود هم با مشکل مواجه شدند؛ بنابراین گزارش سامانه سپیدار بر اساس مفاد ماده یک بسته حمایت از صادرات غیرنفتی سال ۹۸ در خصوص سپرده‌گذاری صندوق توسعه ملی در بانک‌های عامل برای پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش صادراتی طراحی‌شده است و صادرکنندگان می‌توانند درخواست‌های خود برای دریافت این تسهیلات را از طریق این سامانه به سازمان توسعه تجارت ایران اعلام کنند.
عدم تخصیص و تأمین ارز مرغوب به محموله های وارداتی نهاده های دامی
ورود به دستورجلسه این نشست توسط محسن عامری، مدیر دبیرخانه شورا صورت گرفت. عامری گزارشی از نتایج بررسیهای دبیرخانه و نشست های کارشناسی و تخصصی شورای گفت و گو و گزارش های رسیده به دبیرخانه این شورا درباره تامین، توزیع و تولید نهاده های دامی ارائه داد.
او با اشاره یه این گزارش گفت: بررسی مشکلات تأمین و توزیع نهاده‌های دامی و تولید خوراک دام و طیور در کشور موضوعی بود که انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان ایران، اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور و انجمن ملی طیور ایران، شوراهای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی استان‌های آذربایجان غربی، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، کرمان، مازندران و مرکزی پیشنهاد داده‌اند.
گفته می‌شود اختلالات ایجادشده در بازار و قیمت محصولات پروتئینی در ماه‌های اخیر به دلیل استمرار وضعیت نابسامان تأمین و توزیع نهاده‌های دامی، سبب شده است که این موضوع به درخواست تشکل‌ها و فعالان اقتصادی مرتبط در استان‌های مختلف کشور در دستور کار شورای گفت‌وگو قرار گیرد.
او ادامه داد: طی ماه‌های گذشته مشکل عدم تخصیص به‌موقع ارز از سوی و عدم تأمین به‌موقع ارز از سوی بانک مرکزی و دپو شدن نهاده‌های دامی در بنادر باعث کمبود عرضه و افزایش قیمت نهاده‌های دامی به چند برابر نرخ مصوب دولتی شده است. این مشکل تنها در مرحله تخصیص ارز نیست، بلکه محموله‌هایی که تخصیص برای آن‌ها صورت گرفته از تأمین ارز مرغوب و قابل‌انتقال بی‌بهره مانده اند.
عامری تأکید کرد: از سویی دیگر کالاهایی که در گمرکات دپو شده‌اند به دلیل انبارش نامناسب و طولانی‌مدت، مراحل فاسدشدن را طی می‌کنند و ممکن است در صورت مصرف منجر به بروز بیماری‌های دام و طیور و درنتیجه چالش در امنیت غذایی و سلامت جامعه شود.
به گفته عامری اختلالات ایجادشده در تأمین و ترخیص ارز و مشکلاتی که در واردات و عرضه نهاده‌های دامی به وجود آمد از یک‌سو و عدم شفافیت و ناکارآمدی توزیع همین میزان نهاده از سوی دیگر، این فرضیه را قوی‌تر کرده است که اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به نهاده‌های دامی، فساد و رانت ایجاد می‌کند. در وضعیتی که تولیدکنندگان، عمده نهاده‌های دامی مورد نیاز خود را از بازار آزاد و به قیمت بالا تهیه می‌کنند، ارز ۴۲۰۰ تومانی به نام تولیدکننده اما به کام دلالان شده است. لذا پیشنهاد اکثریت تشکل‌های بخش خصوصی، کارآمد سازی و اصلاح نظام توزیع بر مبنای زنجیره ارزش در بلندمدت است.
ناکارآمدی سیستم توزیع و سامانه بازارگاه
مشکلات بازار نهاده‌های دامی و خوراک دام و طیور صرفاً محدود به موضوع تخصیص و تأمین ارز نیست؛ به گزارش دبیرخانه شورا، و طبق اظهارات فعالان اقتصادی، میزان نهاده‌هایی که در سامانه بازارگاه عرضه می‌شود تنها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد خوراک مورد نیاز تولیدکنندگان کشور بوده و پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان نیست. ضمن اینکه ایراداتی نیز بر نحوه توزیع همین میزان نهاده وارد است که از عدم شفافیت این سامانه در برخی جنبه‌ها حکایت دارد. همچنین این گزارش مشکلات سیستم توزیع را چنین برشمرد:
– عرضه نهاده خام به پرورش‌دهندگان دام و طیور، تولید خوراک غیراستاندارد در محیط نامناسب با امکان انتقال آلودگی به مزارع پرورش دام و طیور، کاهش راندمان تولید و نهایتاً اتلاف منابع ارزی محدود
– عدم شفافیت سامانه بازارگاه در فرایندهای توزیع و عدم امکان پایش و رصد آن
– یکسان نبودن زمان و فرصت خرید در سامانه برای متقاضیان
– تحویل با تأخیر نهاده در مقابل خرید نقدی صورت گرفته
– عدم امکان پاسخگویی مناسب به اعتراضات خریدار نسبت به تأخیر تحویل یا کیفیت نهاده
– عرضه محدود و نامتناسب با زمان مورد نیاز تولیدکننده برای برنامه‌ریزی تولید (جوجه ریزی، کشتار و …)
– عدم وجود نهاده‌ها به میزان کافی و معدوم‌سازی جوجه‌های یک‌روزه
– عدم وجود خوراک در زمان مناسب و کشتار دیرهنگام یا عدم وجود خوراک به میزان کافی و کشتار زودهنگام
سیاستگذاری های دستوری بدون توجه به وضعیت بازار
مدیر دبیرخانه شورای گفتگو در ادامه به مشکلات ناشی از سیاست‌های دستوری تنظیم بازار پرداخت و اظهار کرد که سیاست دستوری دولت در تعیین نرخ مصوب برای گوشت مرغ و سایر محصولات پروتئینی با شکست مواجه است، به‌طوری‌که قیمت مصوب این محصولات باقیمت عرضه آن در بازار تفاوت فاحشی دارد. همچنین عدم توجه به نهاده موجود، در دسترس و قابل تأمین در سیاستگذاری و برنامه‌ریزی تولید را دیگر مشکل این حوزه برشمرد.
پیشنهادهای سه گانه برای حل مشکلات صنایع دام و طیور
درنهایت دبیرخانه شورای گفت وگو برای بهبود وضعیت پیشنهادهای سه گانه ای برای مطرح کرد که شامل تخصیص و تأمین ارز مرغوب و قابل‌انتقال برای واردات نهاده‌های دامی، اصلاح نظام توزیع نهاده‌های دامی و خوراک دام و طیور، می شود.
بر این اساس، پیشنهاد شد، ضمن اتخاذ تدابیر مناسب برای ترخیص فوری محموله های وارداتی از گمرک و رفع موانع مقرراتی این حوزه، در کوتاه‌مدت مشکلات فعلی نظام توزیع و عملکرد سامانه بازارگاه از طریق تشکیل کمیته‌ای مشترک میان وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، دستگاه‌های نظارتی، اتاق ایران و تشکل‌های اقتصادی مرتبط در بخش خصوصی به‌صورت مستمر رصد و پایش شود.
به گفته عامری، پیشنهاد دبیرخانه شورا در میان‌مدت عدم توزیع نهاده به‌صورت خام و الزام به توزیع خوراک آماده صنعتی است. همچنین پیشنهاد شد که در بلندمدت اصلاح ساختار توزیع بر مبنای زنجیره‌های ارزش در دستور کار قرار گیرد. همچنین نیاز است نظام توزیع نهاده‌ها در کشور بر مبنای زنجیره‌های ایجاد ارزش (زنجیره‌های مدیریتی یا مالکیتی) بازطراحی شود.
امنیت غذایی در خطر است
بعد از این گزارش حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس به اهمیت این گزارش اشاره کرد و از شفافیت در نحوه تخصیص ارز و مسائل و مشکلات صادرکننده‌ها گفت.
ماشاالله عظیمی دبیر کل اتاق تعاون نیز در ادامه از مشکلات خوراک دام گفت.
او تأکید کرد که وضعیت خوراک در بازار بد است و این همان شروع مشکلاتی است که به شیوه مویرگی درنهایت اقتصاد را گرفتار می‌کند. شرایط اقتصادی کشور اورژانسی است و باید کاری متناسب با وضعیت انجام شود.
عظیمی گفت: اگر کار جوجه‌کشی ۱۵ روز عقب بیفتد به معنای این است که در یک بازه زمانی مرغ، گران خواهد شد و باید از همین‌الان برای این مسئله چاره‌اندیشی شود.
او اظهار داشت: باید مدل تخصیص ارز فرق کند، الآن از شرایط هیچ‌کس راضی نیست و باید مسئولان فکری جدی به حال اقتصاد کشور بکنند؛ امنیت غذایی را نباید به خطر انداخت.
کاهش بهره وری تولید و اتلاف منابع ارزی با ادامه خام فروشی نهاده های دامی
مجید موافق قدیری رئیس انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان از مشکلات تأمین نهاده‌های دامی گفت: حدود ۸۰ درصد تأمین نهاده‌های دامی در کشور از محل واردات انجام می‌شود؛ حداقل ۷۰ درصد از هزینه‌های تمام‌شده محصولات پروتئینی همچون مرغ، تخم‌مرغ، شیر، گوشت قرمز و… به خوراک دام مربوط است؛ لذا هرگونه اختلال در تأمین و توزیع این نهاده‌ها، تولید این محصولات را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.
او در ادامه با اشاره به مشکلات خام فروشی نهاده‌های دامی گفت: باید جلوی تولید خوراک در واحدهای پرورشی گرفته شود. چرا که عرضه نهاده خام به پرورش دهندگان دام و طیور، تولید خوراک غیر استاندارد در محیط نامناسب با امکان انتقال آلودگی به مزارع پرورش دام و طیور، کاهش راندمان تولید و نهایتا اتلاف منابع ارزی محدود را به دنبال دارد.
او همچنین در پیگیری مصوبات قبلی شورا درخصوص تاسیس صندوق حمایت از کارخانجات خوراک دام اظهار کرد که از دیدگاه هم صنفان او این موضوع ضرورت دارد.
صنعت طیور در حال فروپاشی است
غلامعلی فارغی رئیس انجمن ملی طیور ایران از وضعیت بد صنعت مرغداری گفت: در شش ماه گذشته این صنعت به‌قدری آسیب‌دیده که قابل جبران نیست. تولیدکننده باید چکار کند که بتواند ادامه حیات دهد؟
او ادامه داد: وقتی مرغ گران یا نایاب می‌شود هیچ‌کس از مجری و فرد تصمیم گیر سؤال نمی‌کند و همه تولیدکننده را مواخذه می‌کنند. تولیدکننده مجری تصمیم‌های غیرکارشناسی است. قیمت دستوری و قیمت‌های زیر قیمت تمام‌شده کمر تولیدکننده را شکسته است.
او تأکید کرد: ساختار صنعت هزینه‌زاست، نظام توزیع مشکل دارد و باید به فکر صنعت و نجات آن بود.
بعد از آن خلیلی از انجمن واردکننده‌های نهاده‌های دامی از ضرورت تک‌نرخی شدن ارز سخن گفت.
یکی دیگر از فعالان بخش خصوصی از گرفتاری صنعت طیور بین تصمیم‌های دو وزارت خانه جهاد کشاورزی و صنعتی گفت: واردات و صادرات دست یک وزارت خانه است، توزیع و کنترل بازار جای دیگر است و مسائل تولید در جای دیگر حل‌وفصل می‌شود؛ همه این جزیره‌ای عمل کردن و ناهماهنگی‌ها سبب شده که وضعیت صنعت طیور امروز خراب باشد.
در ادامه نشست امید گیلانپور، معاون توسعه صنایع تبدیلی و کسب‌وکارهای کشاورزی درباره بازارگاه و مشکلاتی که این سامانه دارد و کارهایی که برای بهتر شدن انجام می‌دهند گفت.
حلقه گمشده بانک مرکزی است
در ادامه نشست سیدجواد ساداتی نژاد رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس و عضو دیگر شورا از عدم حضور نماینده‌های دولتی در نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی انتقاد کرد و گفت: مشکلاتی که فعالان اقتصادی اینجا عنوان کردند نشان می‌دهد که دستگاه‌های دولتی کار خود را به‌درستی انجام نداده‌اند. بر اساس این اظهارات، ثبت سفارش درست انجام‌نشده، اولویت‌گذاری و قیمت‌گذاری‌ها دقیق نیست. با این وجود وزارت خانه متولی یعنی جهاد کشاورزی در جلسه حضور ندارد که نشان می‌دهد آفت در جای دیگر است.
او ادامه داد: بانک مرکزی گمشده امروز همه ماست، هیچ کشوری با امنیت غذایی خود این‌گونه رفتار نمی کند؛ راه‌حل همه مشکلات اقتصادی در دست بخش خصوصی است، به شرطی که دست این حوزه باز گذاشته شود. باید به بخش خصوصی اعتماد کرد.
حمایت از صادرکننده واقعی در دستور کار است
محمدباقر الفت معاون قوه قضاییه از کارهایی که قوه قضاییه برای حمایت از بخش خصوصی و صادرکننده‌های واقعی در تشکیل پرونده‌های قضایی انجام داده سخن گفت و خبر داد که قرار است از تشکیل پرونده قضایی برای صادرکننده واقعی پرهیز شود و غربالگری صورت بگیرد تا صادرکننده خوشنام بتواند با تمهیداتی مشکل خود را حل کند و با افراد سوءاستفاده گر برخورد جدی صورت گیرد.
او همچنین به ماهیت جلسه شورای گفت‌وگو اشاره کرد که باید در اینجا تولیدکننده‌ها و فعالان اقتصادی مطالبه گری داشته باشند.
تشکیل کارگروه ویژه در وزارت جهاد به دستور رئیس شوای گفتگو
در پایان این نشست دژپسند، پیگیری رفع مشکلات صنایع دام و طیور و سامانه بازار گاه را مبنی بر تشکیل کارگروه ویژه در وزارت جهاد کشاورزی را بعنوان مصوبه این نشست عنوان کرد. وی همچنین مقرر نمود نشستی فوق‌العاده با حضور رئیس‌کل بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت طی دو هفته آینده برگزار شود تا مسائل حوزه صادرات و تخصیص ارز بررسی شود.
